Zoals ik in mijn eerdere columns “De zelf gecreëerde ik en de zoektocht naar het ware zelf” en “Het loslaten van het ego en de bevrijding van het ware zelf” beschreef, kom ik terug op hoe het zou kunnen voelen als de mind doorzien wordt. Er is een moment van stilte. Je merkt iets op in jezelf — een gedachte, een emotie, een reactie — en ineens is er dat besef: Ah, daar is de mind weer. De irritatie die opkomt, de onzekerheid die door je hoofd schiet, het gevoel van tekortschieten. Voor een moment identificeer je je er niet mee. Het is alsof er ineens licht valt op de beweging van je gedachten en je realiseert je dat dit alles slechts… gedachten zijn.
Afbeelding door Erik Voncken
In dat moment van doorzien gebeurt er iets vreemds: de gedachte verliest haar kracht. De irritatie verdwijnt niet per se, maar je bent er niet meer door in de greep. Je hoeft niet meer mee te gaan in het verhaal dat de mind je vertelt. Het is alsof de mind zichzelf ontmaskert. Het probeert wel zijn verhaal te blijven vertellen, maar nu je ziet wat het is, kun je het loslaten. Het heeft geen bestaansrecht meer.
Hoe vaak vinden we onszelf niet in situaties waarin onze gedachten de regie overnemen? We worden boos over iets kleins, onzeker over onszelf, gefrustreerd door de reacties van anderen. In die momenten zijn we het gevoel of de gedachte helemaal niet bewust. We identificeren ons met het ‘ik’ dat zegt: “Ik ben boos,” “Ik ben niet goed genoeg,” of “Ik kan dit niet.”
Maar wat gebeurt er als je die gedachte, dat gevoel, gewoon ziet? Niet door het te onderdrukken of er tegen te vechten, maar door het simpelweg te herkennen als iets dat voorbij komt in je bewustzijn, zonder dat het jou is? Wat als je jezelf even herinnert: Dit is slechts de mind die speelt, het is niet wie ik ben.
Dit moment van bewustzijn is niet alleen een moment van helderheid; het is bevrijdend. Het doorzien van de mind betekent niet dat je het moet veranderen of vernietigen, het betekent dat je je ervan losmaakt. Je bent niet de gedachte. Je bent niet de emotie. Je bent de ruimte waarin ze zich afspelen. En dat maakt alles anders.
Neem bijvoorbeeld een moment van onzekerheid. Misschien loop je ergens binnen, en voor je het weet, begint je mind te vertellen dat je niet goed genoeg bent, dat anderen beter zijn, dat je niet in deze groep thuishoort. Maar op datzelfde moment kun je het ook gewoon zien: Ah, dit is gewoon de mind die een verhaal vertelt. Het is slechts een gedachte. En op dat moment kun je kiezen om er niet in mee te gaan. De onrust in je lichaam kan er zijn, maar de identificatie ermee is weg. Het geeft je de ruimte om anders te reageren, om een stap terug te nemen en simpelweg te zijn zonder te reageren vanuit de mind.
Dat is de bevrijding die ik bedoel: je hoeft niet in de gedachten te blijven, je hoeft niet mee te gaan in het verhaal van de mind. Je hoeft niet te geloven dat je dat verhaal bent. Het enige wat je hoeft te doen, is het herkennen voor wat het is. Wanneer je dat doet, is het alsof je jezelf terugvindt, terug naar een plek van rust die altijd al daar was. Het is als het verschil tussen een storm die je meeneemt en de stilte waar je in kunt staan, zelfs terwijl de storm zich afspeelt.
Het mooie is: dit doorzien kan op elk moment gebeuren. Het is niet iets wat je alleen in een meditatie of een moment van diepe reflectie kunt ervaren. Het kan zich manifesteren in de meest gewone, alledaagse momenten. Het kan gebeuren in een gesprek, wanneer je merkt dat je jezelf ineens geïrriteerd voelt door iets wat iemand zei. Het kan gebeuren wanneer je terugkomt van een sociale gebeurtenis en ineens denkt: “Waarom voelde ik me zo ongemakkelijk?”
Wanneer je dit moment van doorzien hebt ervaren, weet je dat het je niet meer gevangen houdt. En ook al komt het gevoel of de gedachte terug, het wordt steeds makkelijker om te herkennen: Dit is de mind die bezig is. En ik ben niet de mind.
Dit proces van herkennen hoeft geen groot, dramatisch moment te zijn. Het is simpelweg de kracht van het zien dat bevrijdt. Dit is de vrijheid die we vaak zoeken: de vrijheid om niet vast te zitten in onze gedachten, om niet altijd te reageren vanuit de ego-impulsen, maar om in stilte te zijn met wat er is.
De mind zal altijd komen, maar jij bent niet de mind. Dat is het inzicht. En dat inzicht is de sleutel tot vrijheid, vrijheid om gewoon te zijn, zonder de verhalen die de mind probeert te vertellen.
Lees ook:
