Jaap Lensen

Een beeld zegt meer dan duizend woorden: Le penseur, De Denker - Auguste Rodin 1880

De komende tijd start ik bij Proudies een reeks over iconische kunstwerken. Dat zijn beelden of schilderijen die mateloos populair zijn en bijna iedereen kent. Het is de vraag waarom. Wat maakt het beeld los bij mensen? Wat doet zo’n werk met de beschouwer? Ik heb niet de pretentie daar precieze antwoorden op te geven maar het is een boeiende exercitie er op zn minst eens bij stil te staan.

Een beeld zegt meer dan duizend woorden: Mary Cassatt

In 1905 verscheen een boek Woman painters of the world over tweehonderd vrouwelijke schilders vanaf begin van de achttiende eeuw. Lang werd gedacht dat vrouwen niet zo konden schilderen als mannen. Dat dit boek in dit jaar uitkwam, was eigenlijk al revolutionair. Vrouwen telden nauwelijks mee in de kunst. In het begin van de negentiende eeuw waren er best veel vrouwen die schilderden, maar vrouwen werden geacht te trouwen en daarna te stoppen met kunst maken.

Een beeld zegt meer dan duizend woorden: M.C Escher (1898-1972) Liberation 1955

Maurits Cornelis Escher is een wereldberoemd graficus die met een soort wiskundige precisie van de ene figuur naar de andere ging. Hij weet in zijn tekeningen de kijker, zonder enige moeite, op het verkeerde been te zetten. De dingen schijnen te kloppen, want hij heeft het zo afgebeeld; en toch klopt er iets niet. Veel van zijn afbeeldingen zijn wereldberoemd, je ziet overal posters, boekomslagen en illustraties waarbij gebruikgemaakt wordt van zijn grafieken. Waarlijke kunstwerken zijn het allemaal. Technisch volgens mij onovertroffen, maar vooral ook beeldend.

Een beeld zegt meer dan duizend woorden: Boek De Lotgevallen door Sacha Bronwasser

Ik schrijf columns over kunst uit liefhebberij. Geïnspireerd door een kunstwerk dat ik tegenkom in musea, tijdens reizen of bij toeval op straat of zelfs digitaal of in de krant. Ik bewaar het en probeer daar, wanneer het mij raakt, iets over te schrijven.

Die Winterreise van Franz Schubert in 24 beelden van Thijs Kwakernaak - Deel 2

In column 1 keek ik al naar Die Winterreise van Franz Schubert in 24 beelden van Thijs Kwakernaak, in deze twee column kijken we naar het tweede deel van de cyclus.

Een beeld zegt meer dan duizend woorden: Die Winterreise van Franz Schubert in 24 beelden van Thijs Kwakernaak - Deel 1

‘Die Winterreise van Franz Schubert is door Thijs Kwakernaak in 24 beelden uitgebeeld. Schubert schreef deze treurige en mysterieuze liedcyclus een jaar voor zijn vroege dood (hij stierf op 31e jarige leeftijd). Muzikaal gezien was het een meesterwerk dat hij in enkele weken schreef in bedrukte stemming. Hij nodigde enkele vrienden uit en liet het, zelf zingend aan de piano forte, de eerste twaalf strofen horen. Ze waren verbluft. De emoties die het stuk opriepen en nog steeds oproepen worden veroorzaakt door de ijzige huiveringwekkende lading van de teksten van Heinrich Műller, versterkt door de geniale muziek. Een half jaar later volgde de tweede reeks van twaalf liederen.

Córdoba: Een beeld zegt meer dan duizend woorden. Advent en wat er aan vooraf ging

In Zuid-Spanje in de provincie Andalusië ligt een mengeling van cultuurhistorische bezienswaardigheden. Een soort van wereldwonder is het Alhambra, maar minstens zo mooi en indrukwekkend is Córdoba. Een prachtig stadje met een zeer indrukwekkende Mezquita (moskee). Deze is gebouwd op de ruïnes van een Romeinse tempel in de achtste eeuw. De Moren veroverden het iberisch schiereiland, maar ze leefden in betrekkelijke vreedzaamheid naast de joodse bevolking (in wiens wijk de Mezquita staat) en de christelijke (katholieke) bevolking (destijds de bekeerde Visigoten). Het was toen de grootste moskee in Europa (die van Mekka is nog groter).

Keramisto: In het land van de verbeelding Is de ruimte grenzeloos

Op 14 september bezocht ik Keramisto in Milsbeek (Noord-Limburg). Dit is een keramiekfestival waar de grote keramisten uit Europa zich verzamelen aan de Mookerplas om hun werk te laten zien, elkaar te ontmoeten, workshops te geven en inspiratie op te doen. Dit gebeurt al sinds 1988. Keramiek is in de kunst een onderdeel van de beeldhouw discipline.

Keramisto - In het land van de verbeelding Is de ruimte grenzeloos

Op 14 september bezocht ik Keramisto in Milsbeek (Noord-Limburg). Dit is een keramiekfestival waar de grote keramisten uit Europa zich verzamelen aan de Mookerplas om hun werk te laten zien, elkaar te ontmoeten, workshops te geven en inspiratie op te doen. Dit gebeurt al sinds 1988. Keramiek is in de kunst een onderdeel van de beeldhouw discipline.

Big Art en Garden een unieke beelden tuin

In het hart van Drenthe, waar de boerderijen nog rieten daken hebben en gevlochten isolatie onder de daken, waar de veldkeien als Drentse keien de weg plaveien, ligt het wonderschone esdorpje Gees. In dat dorpje, of eigenlijk er net naast, ligt een beeldentuin Big Art & Garden.

Andy Holden’s ‘Auspiciën’: Kijken en luisteren naar vogels

Op dit moment is er in het Kröller-Müller museum op de Hoge Veluwe een tentoonstelling genaamd ‘Door de bomen het bos’. Een zeer indrukwekkende tentoonstelling waarin vier kunstenaars de relatie tussen mens en natuur elk op een geheel eigen manier vormgeven. Een van die kunstenaars is Andy Holden. Wandelend door de beeldentuin kwam ik deze drie beelden tegen. Ze zijn van hout, dacht ik, maar bij latere bestudering las ik dat het toch in brons is gemaakt. Ik dacht in eerste instantie dat het blaasinstrumenten waren, hobo of klarinet of oosterse instrumenten. Heel mooi gepatineerd. ‘Mooi gedaan,’ dacht ik. Maar waar kijk ik nu eigenlijk naar? Allerlei associaties rolden door mijn hoofd, variërend van minaretten tot een knap gemaakt werk op de draaibank. Na een tijdje te hebben gekeken liep ik door, maar toen ontdekte ik een klein paaltje met een QR code. En dat ontraadselde het geheim.

Een beeld zegt meer dan duizend woorden: Peche Merle Prehistorische kunst

Een van de eerste grottekeningen die ik zag waren de paarden in de prachtige grot Peche Merle, in Cabrerets, in de Franse vallei van de Célé (de Lot). Het is een twee kilometer lange grot die in 1922 ontdekt werd door drie kinderen. De grot bevat naast de zeven enorme zalen met zuilen, draperieën, stalactieten en stalagmieten, talloze tekeningen, gravures en rotsschilderingen. De oudste menselijke activiteiten werden gedateerd op 36.000 jaar.

Maskers Ecco homo; zie de mens

James Ensor is geboren in Oostende uit een Engelse vader en een moeder uit Oostende. Zij was analfabete, dochter van een winkelier. Ze runde samen met haar zuster een winkel in o.a. carnavalsartikelen. De kleine James was vaak in die winkel.

Gedachten: Kun je je denken beïnvloeden?

Dit werk van Vincent van Gogh werd afgelopen periode in het Drents Museum op een dynamische wijze geprojecteerd op een enorm scherm samen met andere beelden. Don McLean’s lied ‘Vincent’, Starry, Starry Night is gebaseerd op dit schilderij. Het is een van zijn populairste werken, maar waarom? De wirwar aan beelden die je niet kunt vasthouden. Allemaal net verschillend van kleur, vorm, beweging. Wat ging er door hem heen toen hij dit zag en schilderde, vraag je je af. Zelf zei van Gogh dat het zijn pogingen waren om de sterrenhemelen vast te leggen. Hij schijnt een hele serie gemaakt te hebben.

Een beeld zegt meer dan duizend woorden: perspectief

Hoe veel het uitmaakt hoe je een foto neemt laten de twee bovenstaande foto’s zien. Christian Lapie (1955) is een Franse beeldhouwer. Ik kwam hem tegen op de site ‘Sporen van God’ van de theologe Marianne Vonkeman.

Een beeld zegt meer dan duizend woorden: Het laatste avondmaal van Rauf Mamedov

Het is bijna Pasen. De 40 dagen bezinning zijn volop bezig. Het laatste avondmaal van Jezus met zijn discipelen speelt in deze periode en is een geliefd onderwerp bij kunstenaars. Het is werkelijk ontelbare keren verbeeld. Van klassiek tot modern, van Leonardo (da Vinci, 1495-98 en helemaal actueel door de Da Vinci code) tot Dalí. Maar hier op deze afbeelding zien we het geheel anders. Kijk maar eens goed naar dit vijfluik. Wat valt u op?

Symboliek als protest 

Sinds de moord op Navalny zijn er moedige Russen die bloemen leggen om hem te eren en te herdenken. Dat is gevaarlijk om te doen want ze kunnen worden gearresteerd. Dat vraagt om minder expliciete protestuitingen waarbij beelden (symboliek) worden gebruikt die niet iedereen direct begrijpt. Verbeelding is de grootste psychische kracht van de mens zowel om zelf te verbeelden als om beelden te begrijpen. Hoe kun je een symbool of een beeld gebruiken om iets duidelijk te maken?

De Januskop (in ons?)

In de Romeinse mythologie was Janus de hooggewaardeerde god van het begin en het einde van het openen en het sluiten (terug- en vooruitkijken). De deur (ianua) is bij ons de maand januari geworden. De tweehoofdigheid wordt in ons taalgebruik vaak gebruikt als iemand met twee gezichten. Onbetrouwbaar dus.

Verzamelen van tijd en geduld: Een nieuwjaarsreflectie

Kijken met nieuwe ogen: Opmerkzaamheid

Dit is een schilderij van Hans Holbein de Jongere uit 1533: De ambassadeurs. Als je goed naar dit schilderij kijkt, valt je dan iets op? Juist die vreemde vlek op de grond. Om die vlek te begrijpen heb je een ‘sleutel’ nodig. Dat houdt in dat je helemaal rechts aan de zijkant moet gaan staan of toevallig een bolle spiegel mee moet brengen. En dan wordt het duidelijk: de lange vlek van schuin rechts bekeken is een perfecte ronde schedel.

Ont-moeten

Kun je je een leven voorstellen zonder het woord “moeten” te gebruiken? Heb je enig idee hoeveel en hoe frequent dat woord gebruikt wordt? En hoe vaak je het zelf gebruikt?

Museum MǾhlmann in Appingedam: 25 jaar een openbaring voor pelgrim in de kunst

Appingedam is een bijzondere oude historische stad in het aardbevingsgebied in Groningen. Het zal voor veel Nederlanders terra incognita zijn. De stad is of zou bekend kunnen zijn vanuit de geschiedenis. Want er is erg veel te zien en te beleven. 

Een beeld zegt meer dan duizend woorden

We leven in een beeldmaatschappij. Telefoon, tv, computer en tijdschriften. Allemaal beelden die ons passief worden opgedrongen. Maar eigen beelden zijn er eerder dan onze gedachten. In communicatie is een woord al genoeg om een geheel beeld op te roepen. En kunstenaars begrijpen de kunst om beelden die in ons hoofd leven, vorm te geven. Het is niet zo heel belangrijk of je een beeld mooi vindt, maar wel wat het te zeggen heeft. En daarover valt nauwelijks te twisten. Je kunt er over filosoferen, maar uiteindelijk heeft de kijker, de waarnemer, het laatste woord. In deze column geen waarheden, maar een beschouwing of reflectie over een beeld.