In de verstilde schaduw van het imposante Rijksmuseum, waar de geschiedenis van Hollandse meesters ademt in baksteen en glas, is deze zomer een andere meester aan zet. Geen Rembrandt of Vermeer, maar de Amerikaans-Japanse beeldhouwer Isamu Noguchi (1904–1988). Zijn sculpturen – krachtig, poëtisch, en soms speels – staan tot en met 26 oktober verspreid in de museumtuinen, in een expositie die meer wil zijn dan een verzameling beelden. Het is een uitnodiging om anders te kijken. Naar vorm, naar ruimte, naar de relatie tussen mens en materiaal.
.png)
De tentoonstelling maakt deel uit van de jaarlijkse serie openluchtbeeldhouwkunst die het Rijksmuseum sinds 2013 organiseert. Dit jaar koos gastcurator Alfred Pacquement – voormalig directeur van het Centre Pompidou in Parijs – voor een kunstenaar die bij leven al een brug wist te slaan tussen oost en west, kunst en design, natuur en technologie. En dat voel je, vanaf het moment dat je de tuin binnenloopt.
Isamu Noguchi was geen kunstenaar die zijn werk in afzondering van de wereld zag. Zijn sculpturen zijn geen autonome objecten die je van een afstandje bewondert. Ze vragen om beweging, om nabijheid. “Alles is beeldhouwen,” zei hij ooit, en daarmee bedoelde hij niet alleen het bewerken van steen of hout. Hij bedoelde het vormgeven van ervaring.
In de tuin van het Rijksmuseum krijgen die ideeën letterlijk de ruimte. Monumentale vormen in basalt, graniet en brons wisselen af met verrassend lichtvoetige werken in rood gelakt staal. Sommige beelden lijken haast zwevend, andere aards en massief – als vanzelf opgenomen in het landschap. Juist in deze context, tussen buxushagen en grindpaden, komt Noguchi’s fascinatie voor balans en onbalans volledig tot zijn recht.
Bijzonder is ook de plaatsing van Play Sculpture – een rood, golvend object dat oogt als een abstract klimrek. Het werk werd in de jaren ’60 ontworpen voor schoolpleinen en speeltuinen, en staat hier nu naast een speeltoestel van Aldo van Eyck. Kinderen rennen eromheen, klimmen erop, alsof het nooit anders is geweest. Het is een herinnering aan Noguchi’s geloof dat kunst niet op een sokkel hoort, maar midden in het leven.
Hoewel de tuin het middelpunt vormt, strekt de tentoonstelling zich ook uit tot binnenin het museum. In het monumentale Atrium hangen dertig Akari-lampen – lichte, papieren sculpturen die tussen daglicht en schaduw lijken te zweven. In het Aziatisch Paviljoen is een selectie keramiek te zien, waaronder een zelfportret als schaal – een werk dat de grens tussen gebruiksvoorwerp en zelfonderzoek oprekt. En in de 18e-eeuwse Beuningkamer is een zeldzame schaaktafel van Noguchi te bewonderen, oorspronkelijk gemaakt voor een surrealistische expositie in New York in 1944.
De kracht van deze opstelling ligt in haar fluïditeit. De bezoeker hoeft niet te kiezen tussen tuin of zaal, kunst of design. Alles is onderdeel van hetzelfde denken, dezelfde zachte, maar radicale visie op vorm en functie.
Isamu Noguchi’s leven was een wereldreis in zichzelf. Geboren in Los Angeles als zoon van een Japanse dichter en een Amerikaanse schrijfster, groeide hij op in Japan, studeerde in New York, werkte in Parijs met Brâncuși, reisde door China, Mexico en India. In elk van deze plaatsen leerde hij – technieken, materialen, maar vooral manieren van kijken.
Zijn werk is doordrenkt van die culturele schakeringen, maar overstijgt ze ook. In een tijd waarin identiteit vaak een scherpe lijn is, was Noguchi een meester in het vinden van grijstinten. Zijn beelden zijn universeel én persoonlijk. Modernistisch én mystiek. Abstract én zintuiglijk.
Misschien is dat waarom ze hier, in deze tuin in Amsterdam, zo krachtig resoneren. Tussen de ordentelijke lanen en klassieke gevels nestelen zich vormen die grenzen verleggen – zonder lawaai, zonder conflict. Ze schuiven zich in het landschap als herinneringen aan iets dat je niet wist dat je miste.
Wat deze expositie uitzonderlijk maakt, is niet alleen de kwaliteit van het werk. Het is de manier waarop het werk wordt gepresenteerd: toegankelijk, vrij, zonder drempels. De tuinen zijn gratis te bezoeken, dagelijks van 9 tot 18 uur. Rondleidingen worden ook aangeboden voor mensen met een visuele beperking of in Nederlandse Gebarentaal. De boodschap is helder: dit is kunst die iedereen aangaat.
En dat is misschien wel de grootste erfenis van Isamu Noguchi. Zijn beelden zeggen niet wat ze betekenen. Ze eisen geen begrip. Ze nodigen uit. Tot kijken, bewegen, voelen. Tot een stilte waarin iets nieuws kan ontstaan.
Wie deze zomer in Amsterdam is, mag het niet missen.
Praktisch
Expositie: Isamu Noguchi in de Rijksmuseumtuinen
Datum: 28 mei – 26 oktober 2025
Toegang: Tuinen gratis toegankelijk van 9.00 tot 18.00 uur
Museumlocaties met aanvullende werken vereisen toegangsbewijs
Meer informatie: www.rijksmuseum.nl
