Het begon met een eenvoudig potje Scrabble. Een kleinzoon, een grootmoeder, een bord vol letters. Maar wat als dat spelletje niet alleen goed was voor een gezellige middag, maar ook voor een langer leven? Uit recent onderzoek, voortgekomen uit de langlopende Berlin Aging Study, blijkt dat één cognitieve vaardigheid met kop en schouders boven de rest uitsteekt als voorspeller van levensduur: verbale vloeiendheid. Of, in eenvoudiger woorden: hoe gemakkelijk je woorden vindt en gebruikt.
.png)
Onderzoekers analyseerden gegevens van honderden ouderen, variërend in leeftijd van 70 tot 105 jaar, en vergeleken klassieke cognitieve tests zoals geheugentaken, reactietijd en patroonherkenning. Maar niets bleek zo’n sterke voorspeller van levensverwachting als het vermogen om in korte tijd veel verschillende woorden te produceren binnen een categorie – bijvoorbeeld: “noem zoveel mogelijk dieren in één minuut.”
Degenen die hier het best in scoorden, leefden gemiddeld bijna negen jaar langer dan de mensen met de laagste scores. “Verbaal vloeiendheid lijkt een soort ‘cognitieve biomarker’ te zijn,” aldus dr. Sandra Schwabe van het Max Planck Institute. “Het zegt iets over de algehele gezondheid van het brein.”
Het produceren van woorden is een complexe taak voor de hersenen. Het vereist toegang tot het langetermijngeheugen, een snel werkgeheugen, flexibiliteit om van woord naar woord te springen, en zelfcontrole om herhaling te vermijden. Kortom: het is een mentaal circuit waarin meerdere functies tegelijk actief zijn.
En hoe vaker u die circuits gebruikt, hoe sterker ze worden. “Use it or lose it,” zeggen neurowetenschappers al jaren. Wat dit onderzoek toevoegt, is dat het gebruik van taal – spontaan, vloeiend, rijk – niet alleen een teken is van vitaliteit, maar ook een mogelijke bescherming tegen verval.
De bevindingen sluiten aan bij andere studies die wijzen op de beschermende kracht van taal, literatuur en communicatie. Hieronder vijf manieren waarop u vandaag al kunt beginnen met het trainen van uw verbaal vermogen – en misschien wel jaren kunt toevoegen aan uw leven.
1. Train op verbale snelheid
Probeer dagelijks een korte oefening: zet een timer op 60 seconden en noem zo veel mogelijk woorden binnen een categorie (zoals fruit, meubels, landen). Herhaal met nieuwe categorieën. Deze oefening activeert meerdere hersenfuncties tegelijk.
2. Lees fictie, rijk en verhalend
Uit onderzoek van Yale blijkt dat mensen die regelmatig fictie lezen gemiddeld 23 maanden langer leven. Fictie daagt ons taalcentrum uit én bevordert empathie, wat weer bijdraagt aan sociale verbondenheid – een andere beschermende factor voor de gezondheid.
3. Schrijf – en deel – uw verhalen
De beroemde Nun Study toonde aan dat nonnen met een rijker taalgebruik in hun autobiografieën later significant minder kans hadden op Alzheimer. Begin klein: schrijf herinneringen op, houd een dagboek bij of schrijf brieven aan (klein)kinderen.
4. Spreek met anderen, over meer dan het weer
Sociale interactie is een krachtig medicijn tegen mentale achteruitgang. Maar het is vooral de diepgang van het gesprek die telt. Ga gesprekken aan over boeken, actualiteit of herinneringen. Elk gesprek is een mini-workout voor uw taalvermogen.
5. Combineer beweging met taal
Wandelen terwijl u luistert naar een podcast of zelf hardop denkt in woorden stimuleert zowel de hersenen als het lichaam. Muziek maken of zingen werkt ook: het traint ritme, geheugen én taalvaardigheid.
We denken vaak aan taal als iets vanzelfsprekends. Maar woorden zijn meer dan communicatiemiddel. Ze zijn structuur, herinnering, emotie, verbinding. En, zoals nu blijkt, mogelijk een van de beste indicatoren van hoe lang we gezond blijven.
Dus de volgende keer dat u een kruiswoordpuzzel invult, een verhaal voorleest of met vrienden een goed gesprek voert, weet dan: u bent niet alleen bezig met het heden, maar misschien ook met het verlengen van uw toekomst.
