Een goede nachtrust gaat verder dan genoeg uren maken. Het draait vooral om hoe je slaapt. Steeds meer onderzoek laat zien dat twee specifieke slaapfases - diepe slaap en REM-slaap - een buitengewoon grote rol spelen in de gezondheid van je hersenen. Zeker wanneer je wat ouder wordt, kan dat een merkbaar verschil maken in hoe scherp, energiek en veerkrachtig je je voelt.
.png)
Tijdens je slaap gebeurt er iets bijzonders. Terwijl je lichaam ontspant, zijn je hersenen juist hard aan het werk. Ze verwerken wat je overdag hebt meegemaakt, herstellen schade en ruimen afvalstoffen op.
De Hersenstichting beschrijft dat hersencellen tijdens de nacht iets ‘krimpen’, waardoor hersenvocht beter kan stromen en schadelijke stoffen, zoals amyloïd-beta, dat in verband wordt gebracht met Alzheimer, makkelijker worden afgevoerd.
Daarnaast worden herinneringen verstevigd, emoties verwerkt en krijgt je zenuwstelsel de rust die het nodig heeft om de volgende dag met helderheid te beginnen.
Maar om dat allemaal goed te laten gebeuren, heb je vooral twee soorten slaap nodig.
Diepe slaap, ook wel slow-wave sleep genoemd, is de fase waarin je hersenen op hun rustigst zijn. Je ademhaling wordt diep en gelijkmatig, je spieren zijn volledig ontspannen en je hersengolven vertragen.
Onderzoek van het Radboudumc laat zien dat juist in deze fase het brein zijn ‘opruimwerk’ doet. Wanneer je te weinig diepe slaap krijgt, bijvoorbeeld door stress, alcohol, te laat opblijven, of verstoorde slaap door veroudering, wordt dat opruimproces minder effectief.
Nieuw onderzoek van Yale University (2025) laat bovendien zien dat langdurig gebrek aan diepe slaap samenhangt met krimp van hersengebieden die kwetsbaar zijn voor Alzheimer.
Kort gezegd: diepe slaap is je nachtelijke detox. Zonder deze fase kunnen afvalstoffen zich makkelijker ophopen en krijgen je hersenen minder kans om te herstellen.
REM-slaap is de fase waarin je droomt. Je ogen bewegen snel heen en weer achter je gesloten oogleden, je hersenen zijn actief en je verwerkt veel van wat je emoties die dag hebben opgeroepen.
Neurowetenschappers beschrijven REM-slaap als een soort nachttherapie: gebeurtenissen krijgen een plek, intense emoties worden afgezwakt en stress wordt beter gereguleerd.
Dankzij REM-slaap:
Het onderzoek van Yale laat zien dat ook een tekort aan REM-slaap over de jaren heen zichtbaar kan worden op hersenscans.
Misschien merk je het zelf al: je slaapt lichter, wordt vaker wakker of bent ’s ochtends eerder klaarwakker dan vroeger. Dat hoort deels bij het ouder worden — je slaapstructuur verandert en je lichaam reageert anders op licht, geluid en prikkels.
Maar dat betekent niet dat goede slaap buiten bereik ligt. Integendeel: juist nu kan kwalitatieve slaap ontzettend veel doen voor je geheugen, concentratie, stemming en energie.
Slaap is geen luxe. Slaap is onderhoud.
Gelukkig kun je zelf veel doen om diepere én meer herstellende slaap te krijgen. Kleine gewoonten maken hierbij echt een verschil.
Ga elke dag rond hetzelfde tijdstip naar bed en sta rond dezelfde tijd op. Regelmaat helpt je biologische klok enorm.
Koel, donker en rustig werkt het best. Leg je telefoon buiten de slaapkamer; het blauwe licht verstoort je melatonine-aanmaak.
Zacht licht helpt je lichaam de overgang naar nacht te maken.
Dagelijkse beweging (wandelen, fietsen, zwemmen) bevordert diepe slaap. Intensief sporten vlak voor het slapengaan liever niet.
Koffie, cola, energiedrank en zelfs pure chocolade kunnen je slaap tot uren later verstoren. Alcohol maakt je misschien slaperig, maar zorgt voor onrustige slaap.
Lees een boek, neem een warme douche, doe lichte stretches of probeer een ademhalingsoefening. Een rustige geest slaapt beter.
Schrijf gedachten of zorgen op of neem een kort ‘piekerkwartier’. Dat voorkomt dat je hoofd ’s nachts op hol slaat.
Diepe slaap en REM-slaap zijn de bouwstenen van een gezond brein. Ze helpen je om helder te blijven denken, emoties beter te verwerken en mentaal sterk te blijven.
Of je nu nog werkt, tijd met je kleinkinderen doorbrengt, veel reist of gewoon met plezier en energie in het leven wilt staan: goed slapen is een van de beste investeringen die je kunt doen.
