Op een bepaald moment in het Frankrijk van na de oorlog was Brigitte Bardot niet zomaar een filmster. Ze was een temperatuurmeting. Aan haar kapsel, haar heupbeweging, haar half-spottende glimlach zag je hoe het land zichzelf opnieuw uitvond: losser, brutaler, minder katholiek, minder bang om gezien te worden. En later, toen de camera’s haar nauwelijks nog vonden, bleef ze tóch een graadmeter, maar nu voor een ander Frankrijk. Een Frankrijk dat zich harder opstelde, dat zijn identiteit verdedigde met opgeheven kin, dat de grenzen van “zegbaar” en “acceptabel” steeds verder opschoof.
.png)
Bardot is overleden op 91-jarige leeftijd, melden meerdere internationale nieuwsorganisaties. Maar haar nalatenschap is zo dubbelzinnig dat “overlijden” bijna te klein klinkt: ze laat een spiegel achter waarin Frankrijk — en bij uitbreiding Europa — zichzelf al decennia bekijkt.
Bardot brak door in de jaren vijftig en zestig, met films die haar niet alleen beroemd maakten, maar ook tot symbool van een nieuwe moraal. And God Created Woman (1956) maakte haar wereldwijd tot verbeelding van seksuele vrijheid: niet de keurige muze, maar de vrouw die zélf kiest, zélf begeert, en zich weinig aantrekt van wat men “hoort te zijn”.
Dat was meer dan cinema. In een land dat nog herstelde van oorlog, schaarste en strikte conventies, werd Bardot een culturele schokgolf. Ze verstoorde het idee dat vrouwelijkheid vooral netjes en dienstbaar moest zijn. Reuters noemde haar vermogen om traditionele genderrollen te ondermijnen een reden dat ze niet alleen sekssymbool was, maar een popcultureel ijkpunt voor verschuivende sociale opvattingen.
En tegelijk zat er iets tragisch onder die vrijheid: de prijs van beroemdheid, het leven als projectiescherm. Haar privéleven — huwelijken, liefdes, depressies — werd publiek bezit. De roem die haar bevrijdde, sloot haar ook op. The Guardian beschrijft hoe ze zich al relatief jong terugtrok uit het acteren, gedesillusioneerd door de industrie en de aandacht.
In 1973 stopte Bardot met acteren. In plaats van langzaam uit het publieke geheugen te glijden, koos ze voor een nieuwe rol die minstens zo intens was: die van activist. In 1986 richtte ze de Brigitte Bardot Foundation op, bedoeld voor het welzijn en de bescherming van dieren.
Die ommezwaai was oprecht en radicaal. Waar andere sterren een “goede-doelenkant” van zichzelf hadden, zette Bardot haar hele identiteit om: van bekeken worden naar bevechten. Voor veel Fransen werd ze een morele stem voor dieren — compromisloos, emotioneel, soms ook onhandig fel.
Je kunt haar activisme lezen als een tweede vorm van rebellie: opnieuw tegen het systeem, opnieuw tegen een cultuur die lijden normaliseert. Alleen ging het nu niet om seksuele hypocrisie, maar om menselijk gemak tegenover dierenleed.
En dan, langzaam maar onmiskenbaar, kantelde het verhaal. Dezelfde woede die haar activisme aandreef, vond een nieuw doelwit: immigratie, islam, “verval van Frankrijk”. In haar latere jaren werd Bardot even bekend — en berucht — om haar politieke uitspraken als ze ooit was om haar films.
Ze werd herhaaldelijk veroordeeld voor het aanzetten tot rassenhaat of het beledigen van groepen, onder meer na uitspraken over moslims en rituele slacht. In 2004 werd ze veroordeeld voor het aanzetten tot raciale haat tegen moslims, en in 2008 volgde opnieuw een veroordeling en een boete — destijds omschreven als haar vijfde veroordeling voor soortgelijke feiten.
Dat is het moment waarop Bardot voor veel mensen ongrijpbaar werd: hoe kan iemand die gevoelig zegt te zijn voor lijden — die haar leven wijdde aan kwetsbaren — zo hard spreken over medeburgers?
Een deel van het antwoord zit in haar eigen logica, die je niet hoeft te delen om te herkennen. Voor Bardot werd “bescherming” het kernwoord: bescherming van dieren, bescherming van tradities, bescherming van een idee van Frankrijk. En in het Frankrijk van de laatste decennia — met aanslagen, verhitte debatten over secularisme, hoofddoeken, integratie en identiteit — werd dat woord politiek explosief.
Bardot was niet de architect van het moderne Franse rechts-populisme. Maar ze was wel een van de beroemdste symbolen ervan: een icoon uit de tijd van bevrijding dat later aansluiting vond bij een politiek van begrenzing.
Dat vertelt iets ongemakkelijks over hoe samenlevingen veranderen. Niet altijd van donker naar licht, niet altijd van conservatief naar progressief. Soms gaat het in spiralen: vrijheid roept onrust op, onrust roept verlangen naar orde op, en orde krijgt dan een stem die ooit zelf “anti-systeem” was.
The Financial Times schetst Bardot als iemand die tegelijk een pionier was in genderpolitiek en persoonlijke vrijheid, én later herhaaldelijk in conflict kwam met de wet door uitspraken over immigratie en islam. Dat is precies de paradox: ze paste nooit netjes in één kamp. Ze was een symbool dat telkens van betekenis veranderde — en daarmee het veranderende Frankrijk liet zien.
In het tijdperk van #MeToo werd die kloof nog zichtbaarder. Bardot sprak zich in eerdere jaren uit op een manier die door velen werd gezien als afwijzend tegenover feministische golfbewegingen en de herwaardering van grenzen en macht in de cultuursector. Op Franse Wikipedia wordt beschreven dat er in 2025 opnieuw debat ontstond na uitspraken in een interview, waarin ze zich afzette tegen feminisme en zich uitsprak over beschuldigingen tegen bekende mannen.
Ook dat is een generatiespiegel: voor sommigen staat Bardot voor een vrijheid die bevochten is met bloot en branie; voor anderen voor een blindheid voor machtsmisbruik. Twee werelden die elkaar vaak mislopen, zelfs als ze allebei “vrijheid” zeggen.
Als je haar leven terugbrengt tot één zin, mis je haar. Bardot was tegelijk icoon en kluizenaar, bevrijding en verharding, empathie en uitsluiting. Ze was het gezicht van een tijd waarin Frankrijk zichzelf sexy en modern wilde vinden — en later een stem in het Frankrijk dat zich bedreigd voelde en zich wilde afschermen.
Misschien is dat haar echte nalatenschap: dat je aan één persoon kunt zien hoe een samenleving meerdere waarheden tegelijk kan dragen. Dat een land, net als een mens, niet netjes “beter” wordt met de jaren, maar complexer. Soms royaler, soms angstiger. Soms vooruit, soms terug.
En ergens, in dat spanningsveld, blijft Bardot hangen: als een herinnering aan hoe verleidelijk vrijheid kan zijn en hoe snel vrijheid kan omslaan in het verlangen om de wereld weer kleiner te maken.
.jpg)
