Het was voor mij alweer een poosje geleden dat ik in het gezellige stadje Zutphen was. Het meest eenvoudige is om er met de trein naar toe te gaan, met een overstap in Apeldoorn en vervolgens – voor mij een primeur – verder met de Arriva stoptrein. Zutphen, beroemd om zijn vele torens en hofjes, kreeg al in 1190 stadsrechten en is hiermee een van de oudste steden van Nederland. Vanaf de middeleeuwen groeide Zutphen uit tot een welvarende hanzestad en dat is nog steeds zichtbaar aan de prachtige en goed bewaarde historische gebouwen. Het oudste plein van Zutphen is het Hof van Heeckeren aan het 's Gravenhof. Hier staat het voormalige stadspaleis dat in de zeventiende eeuw werd bewoond door baron Van Walraven van Heeckeren.
Sinds 2017 zijn in dit stadspaleis twee musea gevestigd, namelijk het Museum Henriette Polak en het Stedelijk Museum, beide musea zijn onderling met elkaar verbonden. De entree naar beide musea gaat via een stenen poort met een schelpenkoepel uit 1697; in de poort is een koepel uit 1697 waarin meer dan 10.000 schelpen, koralen en mineralen zijn verwerkt. Het Museum Henriette Polak bestaat al vijftig jaar, namelijk sinds 21 juni 1975, en was destijds nog gevestigd aan de Zaadmarkt in Zutphen. Het museum besteedt uitgebreid aandacht aan de modern-klassieke beeldhouwkunst in Nederland. Henriette Polak werd in 1893 in Zutphen geboren en zij wordt postuum geëerd met de jubileumtentoonstelling 'Parels van Polak' die duurt tot 26 oktober 2025. Deze collectie bevat topstukken van de afgelopen vijftig jaar. Het museum besteedt ook uitgebreid aandacht aan haar bijzondere en interessante leven. In 1963 richtte Henriette het Rosa Spier Huis op, een woon- en werkgemeenschap van oudere kunstenaars en wetenschappers in Laren. In het museum worden ook werken tentoongesteld van kunstenaars die hier wonen of hebben gewoond. Tot slot is er een aparte tentoonstelling met foto's van Leo Samama (componist en musicoloog, kleinzoon van Henriette Polak) en schilderijen van zijn vrouw Noor Kamerbeek.
In het Stedelijk Museum wordt uiteraard veel aandacht besteed aan de Hanzetijd en de Tachtigjarige Oorlog, maar er zijn ook talloze bijzondere objecten zoals een halsketting uit 800 v Chr., de vierhonderd jaar oude globe, het beroemde Zutphens zilver, oude munten, oude opgravingen, te veel om op te noemen. Kijk ook even binnen in een van de twee poppenhuizen die de welgestelde Amsterdamse Agnes Maria Clifford (1739-1828) heeft gemaakt. Het andere poppenhuis is in dezelfde stijl gemaakt en is in het bezit van het museum Huis van Gijn in Dordrecht. Het museum heeft ook een museumwinkel en een museumcafé met een bescheiden terras in de tuin.
Neem na afloop een kijkje in de Walburgiskerk aan de overkant van de musea. Het oudste deel is gebouwd rond 1100, maar de huidige kerk dateert voor het grootste deel uit de eerste helft van de dertiende eeuw. De kerk werd eind januari 2025 officieel geopend als erkend museum en is vooral bekend om de historische kettingbibliotheek, de Librije, uit 1561. De boeken zijn nog steeds aan kettingen vastgemaakt, om diefstal te voorkomen. Bewonder hier ook het orgel uit 1637 en de gewelf- en wandschilderingen uit de vijftiende eeuw.
Het oudste koffiehuis van Nederland staat ook in Zutphen, namelijk het Volkshuis aan de Houtmarkt. Hier wordt in alle rust – er wordt geen muziek gedraaid – een perfecte cappuccino met appeltaart (gemaakt naar een 125 jaar oud recept) geserveerd. In 1898 richtte de Volksbond tegen Drankmisbruik het Volkshuis op, waar tot op de dag van vandaag nog steeds geen alcohol wordt geschonken. Met zonnig weer zit je heerlijk op het grote terras, met minder mooi weer schuif je lekker aan bij de grote leestafel.
Stedelijk Museum en Museum Henriette Polak, 's-Gravenhof, Zutphen
Walburgiskerk, 's-Gravenhof, Zutphen
Volkshuis, Houtmarkt 62, Zutphen
