In het zonovergoten zuiden van Frankrijk, waar de krekels zingen en het licht goud kleurt tegen de kalkstenen heuvels, trekt deze zomer een bijzondere pelgrimstocht kunstliefhebbers uit de hele wereld naar Aix-en-Provence. Niet voor een religieuze openbaring, maar voor iets subtielers – een ontmoeting met de ongrijpbare geest van Paul Cézanne.
.png)
De stad waar hij werd geboren, schilderde en stierf, viert dit jaar de schilder met het groots opgezette programma ‘Cézanne 2025’: een cultureel eerbetoon dat zich uitstrekt over musea, wandelroutes, tijdelijke tentoonstellingen en zelfs de heuvels waar hij ooit zijn ezel neerzette. Maar hoe leer je een man kennen die door zijn vrienden werd omschreven als “een sphinx” (Zola), “timide” (Monet), en “een profeet van twijfel” (Duchamp)?
Cézanne (1839–1906) werd lange tijd miskend. Zijn werk leek te traag, te stroef, te onzeker in een tijd die hunkerde naar flair en vaart. Maar juist zijn aarzelende toets – het stugge zoeken naar waarheid via verf en vorm – werd later gezien als revolutionair. Picasso noemde hem “de vader van ons allemaal”.
In Cézannes werk is niets zeker, en alles in beweging. Zijn appels balanceren op het randje van het tafelkleed, zijn landschappen lijken tegelijkertijd dichtbij én ver weg. Geen wonder dat moderne kunstenaars hem later zagen als de wegbereider van het kubisme en zelfs van het abstracte denken.
Centraal in het zomerse programma staat de tentoonstelling ‘Cézanne at Jas de Bouffan’ in het Musée Granet – het voormalige tekeninstituut waar Cézanne als jonge man les kreeg. In deze zorgvuldig samengestelde expositie zijn maar liefst 130 werken te zien, grotendeels uitgeleend door internationale musea en particuliere collecties.
Wat deze tentoonstelling bijzonder maakt, is dat ze niet enkel de meesterwerken toont, maar juist ook het proces. De vroege schetsen, de onaffe landschappen, het eindeloze zoeken naar vorm en structuur. Het is alsof u over zijn schouder meekijkt terwijl hij werkt – aarzelend, intens, compromisloos.
Niet ver van het centrum van Aix ligt Jas de Bouffan, het landgoed waar Cézanne als jongeman zijn eerste doeken schilderde. Lang gesloten voor het publiek, is het nu deels opengesteld. Een wandeling door het terrein is als een reis terug in de tijd: u ziet dezelfde cipressen, dezelfde silhouetten van de Montagne Sainte-Victoire die Cézanne honderden keren probeerde te doorgronden met zijn penseel.
Het huis zelf ademt verstilde grandeur. Hier dronk hij wijn met zijn vader, hier ontstonden zijn eerste pogingen tot portret en landschap. Jas de Bouffan is geen museum, maar een plek – en dat is misschien wel het mooiste: het nodigt uit tot voelen in plaats van weten.
Wie naar Aix-en-Provence reist, doet er goed aan om het bezoek aan de musea te combineren met langzame wandelingen door de stad. Er is een speciale Cézanne-route uitgezet, compleet met bronzen markeringen in de stoep, die voert langs plekken waar hij leefde, werkte en geïnspireerd raakte: zijn geboortehuis, zijn atelier in Les Lauves, het café waar hij met Zola sprak.
Onderweg wacht het echte Zuid-Frankrijk: een espresso op het Place de l’Hôtel de Ville, het gezang van cicaden in de middag, de geur van lavendel in de hitte. Hier wordt duidelijk waarom Cézanne nooit voorgoed uit Aix vertrok. De stad is een deel van zijn werk – net zoals hij een deel van de ziel van Aix is geworden.
Voor wie nieuwsgierig is naar kunst, naar twijfel, naar schoonheid die niet opdringt maar zich langzaam onthult. Voor wie liever vertraagt dan voorbijraast. En voor wie voelt dat ouder worden ook betekent: opnieuw leren kijken.
De titel van dit artikel is niet zomaar gekozen. Cézanne speelt met ons, ook vandaag nog. Hij laat zich zien, maar nooit helemaal. Hij laat zich kennen, maar zonder zich prijs te geven. Misschien is dat wel precies de reden dat zoveel mensen deze zomer naar Aix komen. Niet om antwoorden te vinden, maar om in het spel van kijken, dwalen en ontdekken iets van zichzelf terug te zien in die langzame, aarzelende penseelstreken van een man die het leven schilderde zoals het echt is: complex, veranderlijk en vol verborgen schoonheid.
Wilt u meer van dit soort inspiratie ontvangen? Meld u aan voor onze nieuwsbrief en blijf op de hoogte van culturele reizen, kunsttips en bijzondere verhalen.
