De Arbeiderspers heeft velen, in ieder geval mij, een groot plezier gedaan met de uitgave van 'De oorlog in stukjes.' Eenentachtig columns van de grootste 'stukjesschrijver' uit de Nederlandse geschiedenis, Simon Carmiggelt. De columns zijn geschreven tussen 1945 en 1983 en zijn allemaal eerder in Het Parool als 'Kronkel' gepubliceerd. Merendeels - maar zeker niet allemaal- zijn ze ook terug te vinden in eerder door 'De Arbeiderspers' gebundelde columns. Zoon Frank heeft de selectie verzorgd en heeft dat meer dan passend gedaan.
De stukjes zijn geschreven in de ongeëvenaarde Carmiggelt schoonheid. Over het als verslaggever bezoeken van een vooroorlogse bijeenkomst van een (niet nader genoemde) fascistische partij: 'uit de duizendkoppige menigte steeg dan het beluste gegrom op dat men ook in Artis kan beluisteren, tijdens het voederen der roofdieren.' Over een jonge vrouw, die luid en duidelijk haar verontwaardiging uit richting agenten die een Joods transport bewaken: 'en ze was nog láng niet uitgesproken. Een vloed van de meest vindingrijke, hier moeilijk te reproduceren verwensingen stortte ze uit over de hoofden van de politiekerels, die wonderbaarlijk genoeg alleen maar grijnsden. Ze konden de situatie niet aan.' Over een ontmoeting in een wachtkamer op een station: 'hij liep veerkrachtig naar de vijftig. Op zijn gezond gelaat probeerden gecompliceerd uitwaaierende, arbeidsintensieve tochtlatten contact te maken met zijn kneveltje.' Het is uiteraard een zeer willekeurige en zeer onvolledige opsomming. Ik voer de citaten hier op, omdat ik voel wat ik lees. En de neiging heb om applaudisserend op te staan voor zoveel talent voor het geschreven woord.
Wat me ook zeer bevalt aan deze gebundelde columns, is de alledaagsheid. Het gaat niet slechts over het heroïsche en het bijzondere. Maar ook over rationele, door eigenbelang ingegeven keuzes. Keuzes, die gewone mensen onder zeer ongewone omstandigheden maken. Soms proef je wel de 'voorzichtige verontwaardiging' van de auteur en altijd is die verontwaardiging volledig invoelbaar. Nooit stoort het. Nooit is er echter ook sprake van een vernietigend moreel oordeel. Dat is razend knap, omdat de columns handelen over een door Carmiggelt zeer intens beleefde periode. Maar juist in de beschrijving van het alledaagse schuilt ook de intensiteit.
Zoals velen in de periode tussen kerst en oud en nieuw 'De Avonden' van Reve lezen, zo nodigt 'Oorlog in stukjes' nu al uit tot jaarlijkse herlezing gedurende eerste dagen van mei. Om literaire, historische en educatieve redenen.
--
De oorlog in stukjes, S. Carmiggelt. Uitgeverij De Arbeiderspers, Amsterdam: 2025. Prijs: 19,99 euro.
Job van Amerongen werkt als ggz-verpleegkundige in de ouderenzorg (Brentano, Amstelveen) en is columnist voor 'Proudies' en 'DementieVisie.' Hij maakt ook deel uit van het comité dat de jaarlijkse dodenherdenking op 4 mei aan de Amsterdamse Apollolaan organiseert. Lees hier meer columns van Job.
