Wie ooit oog in oog heeft gestaan met een schilderij van Jan Mankes, herinnert zich vooral de stilte. Zijn werk fluistert meer dan het spreekt. In Museum Belvédère, samen met Museum Arnhem, is dit voorjaar een bijzondere tentoonstelling te zien over deze unieke kunstenaar: Jan Mankes – Uiting geven aan geestelijk leven. Een ingetogen ode aan een man die geloofde dat ware schoonheid alleen kon ontstaan wanneer de geest het overnam van de hand.
.png)
‘Een beetje als in een roes. Dat is toch zoo erg noodig met schilderen,’ schreef Jan Mankes ooit in een brief. ‘Want al wil je nog zoo graag mooie dingen maken en al doe je nog zoo je best, als de geest niet over je komt, blijft het maakwerk.’ Het tekent zijn toewijding aan de innerlijke beleving, de overgave aan iets wat groter is dan het zichtbare. Geen groots gebaar, geen rumoerige expressie – maar verfijning, concentratie en een diepe verbondenheid met zijn onderwerp.
De tentoonstelling in Heerenveen nodigt u uit om die roes zelf te ervaren. Te dwalen langs verstilde landschappen, gevoelige portretten en dierstudies waarin meer besloten ligt dan op het eerste gezicht zichtbaar is. Mankes’ werk ademt iets spiritueels, een verlangen naar een andere orde. Zijn schilderijen lijken te wachten. Op u. Op aandacht. Op stilte.
Jan Mankes werd slechts 30 jaar oud. Zijn fragiele gezondheid – hij leed aan tuberculose – dwong hem tot een leven in relatieve afzondering. Maar juist in die afzondering vond hij verdieping. Zijn atelier lag vaak midden in de natuur. Vogels, bomen, een geit of uil – de levende wezens die hij observeerde en schilderde werden bijna heilig in zijn ogen. Niet als curiositeiten, maar als dragers van ziel.
Daarmee is Mankes geen gewone schilder. Hij wordt gezien als een sleutelfiguur in de overgang van de negentiende naar de twintigste eeuw, verwant aan de Tachtigers, het symbolisme en later zelfs aan het magisch realisme. Maar bovenal was hij een eigenzinnige ziel, die zich niets aantrok van stromingen of stijlen. Hij zocht de kern. En vond haar in het kleine.
In een tijd waarin alles sneller, luider en extraverter lijkt te worden, raakt Mankes een snaar die we misschien vergeten zijn. Zijn werk nodigt uit tot verstilling – en tot verbinding met iets dat dieper ligt dan het alledaagse. De geestelijke waarden die hij zocht, en die achter zijn landschappen en gezichten verborgen liggen, zijn juist vandaag van grote betekenis.
Bezoekers van Museum Belvédère kunnen zich onderdompelen in zijn wereld. Letterlijk, want het museum ligt zelf midden in het Friese landschap, met uitzicht over weilanden en water. Een passende plek om het werk van een kunstenaar te ervaren die met elke penseelstreek een soort innerlijke ruimte opende.
De tentoonstelling Jan Mankes – Uiting geven aan geestelijk leven loopt van 25 januari tot en met 24 augustus 2025 in Museum Belvédère, Heerenveen. Naast zijn schilderijen zijn ook tekeningen en brieven te zien, die een intiem inkijkje geven in zijn denken en voelen. De samenwerking met Museum Arnhem zorgt bovendien voor een rijke context en verdieping.
Voor wie zichzelf wil trakteren op een betekenisvolle dag: combineer het museumbezoek met een wandeling in de omliggende natuur of een lunch in het museumcafé, met uitzicht op het water.
📍 Museum Belvédère
Oranje Nassaulaan 12, 8448 MT Heerenveen
🎟️ Tickets zijn verkrijgbaar via de website van het museum.
