Door de lens van het landschap vond zij haar vrijheid als dichter, schilder, denker. Pas op latere leeftijd groeide Etel Adnan uit tot een cultureel fenomeen. Haar werk is een stille explosie van kleur, een verzet tegen versnippering, en een ode aan het bestaan zelf.
.png)
In een tijd waarin snelheid koning is en tijd steeds vaker als vijand wordt gezien, lijkt het oeuvre van Etel Adnan (1925–2021) te fluisteren: “Kijk. En neem de tijd.”
Adnan schilderde met een intensiteit die niet schreeuwt maar gloeit. Haar kleine doeken, vaak niet groter dan een schoolschrift, dragen vlakken felgeel, ultramarijn en karmozijn – kleurvelden die doen denken aan Matisse en Mondriaan, maar ook aan het licht boven Beiroet of San Francisco. En altijd weer: de berg. Mount Tamalpais. De berg waar ze dagelijks naar keek, schreef over, en schilderde alsof hij een geliefde was.
Toch was het pas op haar tachtiger dat de kunstwereld haar écht ontdekte. In 2012, op 87-jarige leeftijd, werd Adnan’s werk getoond op de Documenta in Kassel. Critici prezen haar schilderijen als “visuele poëzie”, en plots was ze overal: in galerieën, op biennales, in interviews met Frieze, Artforum en Le Monde. Alsof de tijd haar eindelijk had ingehaald.
Etel Adnan werd in 1925 geboren in Beiroet, als dochter van een Syrisch-Ottomaanse vader en een Griekse moeder uit Smyrna. Thuis werd Turks gesproken, op school Frans, en later, in de Verenigde Staten, schakelde ze over op het Engels. Die meertaligheid was geen luxe, maar overlevingsstrategie in een wereld getekend door oorlog, diaspora en culturele verwarring.
“Toen ik stopte met schrijven in het Frans, begon ik te schilderen,” zei ze in een interview. “Omdat ik geen woorden meer had voor het geweld.” Haar werk is doordrenkt van politiek, maar nooit pamflettair. In de roman Sitt Marie Rose, een vlijmscherpe tekst over de Libanese burgeroorlog, toont ze hoe het persoonlijke en het politieke onlosmakelijk verbonden zijn – ook, en misschien juist, voor vrouwen.
Adnan begon te schilderen in de jaren ’60, maar beschouwde het aanvankelijk als een private praktijk. Ze werkte met oliepastel en paletmes snel, direct, zonder correctie. Haar schilderijen zijn visueel eenvoudig maar emotioneel geladen: abstracte landschappen waarin stilte, herinnering en licht zich nestelen in kleur.
In een wereld die steeds vaker draait om de onmiddellijke impuls, de eindeloze stroom van beelden en nieuws, biedt Adnan iets zeldzaams: ruimte. Ruimte om te voelen. Te ademen. Te kijken.
Zoals schrijver Hans Ulrich Obrist opmerkte: “Haar werk gaat niet over tijd, het is tijd.”
Een van haar grote muzen was Mount Tamalpais, de berg bij San Francisco die ze bijna dagelijks zag vanuit haar raam. In haar boek Journey to Mount Tamalpais beschrijft ze hoe de berg haar leerde kijken. “De berg staat daar, onaangedaan, terwijl wij veranderen, lijden, liefhebben. Hij is een metronoom voor de geest.”
Ze schilderde de berg tientallen keren. Nooit precies hetzelfde, maar altijd met die typische balans tussen rust en intensiteit. In haar handschrift wordt de berg tijdloos: een anker in een wereld vol verschuivingen.
Adnan’s levenswerk is een les in geduld. Ze was geen jonge supernova, geen enfant terrible. Ze maakte haar naam niet in haar twintiger- of dertigerjaren, maar pas na haar zeventigste. En ze bleef maken tot op hoge leeftijd, als dichter, schilder, filosoof.
Haar werk daagt ons uit om tijd niet te zien als iets wat opraakt, maar als iets dat zich verdiept. Elke penseelstreek, elk kleurvlak is een bewijs dat het loont om langzaam te leven. Om je te blijven verwonderen. Om niet te kiezen tussen disciplines, talen, landen – maar te bestaan ertussen.
Etel Adnan laat een oeuvre na dat zich niet makkelijk laat vangen in een stroming of stijl. Het is geen toeval dat ze door zowel feministen als mystici, postkoloniale denkers als minimalisten wordt omarmd. Ze was een brug, een grensganger, een tijdmaker – iemand die met elke penseelstreek de tijd herschiep.
In een brief aan een vriendin schreef ze ooit: “De kleur geel is zoals de zon als hij je huid niet raakt, maar je ziel.”
Dat is Etel Adnan: zacht maar onmiskenbaar. Een zon die langzaam, genadeloos mooi opkomt.
