Er is een bepaald soort vreugde die ontstaat wanneer u iets maakt met uw handen. De tijd vertraagt. De ruis van de wereld ebt weg. En wat overblijft is een kalme focus, een zachte stroom waarin spelen belangrijker wordt dan presteren. In dat spel schuilt iets diepers – bijna iets heiligs. Alsof uw handen, uw geschiedenis en uw hart samen een dans aangaan.
.png)
Die dans blijkt helender dan we dachten.
Uit nieuw onderzoek van Drexel University in de Verenigde Staten blijkt dat het beoefenen van zogenoemde “heritage arts” – ambachtelijke en creatieve tradities die via families en gemeenschappen worden doorgegeven – een verrassend groot effect heeft op ons mentale welzijn. Niet alleen daalt het stressniveau van deelnemers, ook negatieve gevoelens nemen af en positieve stemming neemt juist toe. Simpel gezegd: mensen voelen zich beter, rustiger en krachtiger na het maken van kunst.
Het onderzoek is deel van een groeiende beweging die het belang van culturele creativiteit erkent als middel tegen psychische overbelasting. Denk aan borduren, schilderen, mandenvlechten, houtbewerking, quilten, kalligrafie of keramiek – ambachten die generaties lang van ouder op kind werden overgedragen. In onze huidige, digitale en vaak gejaagde wereld lijken juist deze langzame, tastbare processen opnieuw betekenis te krijgen.
“Wat we zien is dat het maken van erfgoedkunst niet alleen ontspannend werkt, maar ook diep geworteld zit in onze identiteit,” aldus hoofdonderzoeker Girija Kaimal. “Het verbindt mensen aan hun familiegeschiedenis, hun culturele achtergrond én aan zichzelf in het hier en nu.”
Voor veel ouderen is dit geen verrassing. Wie ooit breien leerde van een moeder of een oude receptenkaart vond in het handschrift van oma, weet hoe kunst en herinnering onlosmakelijk verbonden zijn. Creativiteit raakt iets diepers dan alleen esthetiek. Het is een vorm van zelfzorg, van zingeving, en van veerkracht.
Veerkracht – ofwel resilience – is de term die onderzoekers gebruiken voor het vermogen om goed om te gaan met tegenslagen, verlies of veranderingen. En juist in latere levensfasen, waarin verlies en aanpassing vaker voorkomen, blijkt creatieve expressie een stille, maar krachtige bondgenoot.
“Toen mijn partner overleed, kon ik me maandenlang nergens toe zetten,” vertelt Proudies-lid Marian (68) uit Amersfoort. “Tot ik op zolder een oude doos vond met aquarelverf van vroeger. Ik ben weer gaan schilderen. Niet omdat ik er goed in ben, maar omdat het me stil maakt. Het helpt me te ademen.”
Ook in zorginstellingen wordt steeds vaker geëxperimenteerd met creatieve programma’s. Kunst blijkt niet alleen een brug naar het verleden, maar ook naar anderen. Groepsactiviteiten rondom handwerk, poëzie of muziek zorgen voor verbinding tussen bewoners, en verminderen gevoelens van eenzaamheid. De waarde daarvan is moeilijk in cijfers uit te drukken, maar des te duidelijker voelbaar.
Je hoeft geen kunstenaar te zijn om kunst te maken. Begin klein. Zoek een oude hobby op, probeer een nieuwe techniek of deel een creatief moment met iemand uit uw omgeving. Maak ruimte voor spelen, voor prutsen, voor mislukken. Juist daarin zit het helende: er hoeft niets af, niets perfect. Het mag gewoon zijn.
Want wat je maakt, maakt ook iets in je.
Tip van Proudies:
Heeft u nog oude fotoalbums, recepten of handwerk in huis? Gebruik ze als startpunt voor een nieuw creatief project. Schrijf een familieverhaal, maak een collage, of leer uw kleinkind hoe u borduurt. Zo verbindt u generaties – met een draad van creativiteit.
