Rembrandt van Rijn – een naam die onlosmakelijk verbonden is met de Nederlandse Gouden Eeuw. Zijn schilderijen en etsen behoren tot de grootste schatten van de kunstgeschiedenis. Maar wie écht in het leven en de ziel van Rembrandt wil kijken, hoeft niet verder te zoeken dan zijn zelfportretten.
.png)
collage gemaakt door: Rosie Lesso, "The Fascinating Evolution of Rembrandt’s Self-Portraits", TheCollector.com, 12 augustus 2021.
In een artikel van Rosie Lesso voor TheCollector (2021) wordt de ontwikkeling van Rembrandts zelfportretten prachtig beschreven. Zij laten zien hoe hij zijn eigen gezicht gebruikte als spiegel van zijn leven: van jeugdige bravoure tot de kwetsbare eerlijkheid van zijn laatste jaren.
Al in zijn vroege twintiger jaren schilderde Rembrandt zichzelf lachend of verkleed in kostuums. In werken als Rembrandt Laughing (1628) zien we een jonge kunstenaar die niet bang was om zichzelf uit te dagen en te experimenteren. Zijn zelfportretten waren destijds niet alleen oefenmateriaal, maar ook een slimme manier om zijn talent te tonen aan potentiële opdrachtgevers.
Met de opkomst van zijn carrière zien we een andere Rembrandt. Rond 1631, toen hij in Amsterdam naam begon te maken, beeldde hij zich af met dure mantels en gouden kettingen. Hij straalde het zelfvertrouwen uit van een kunstenaar die wist dat hij tot de top behoorde. Toch schuilt achter die trotse blik ook de kwetsbaarheid van een man die privé al veel verlies kende: meerdere kinderen en later zijn vrouw Saskia.
In zijn portretten uit de jaren ’50, zoals Zelfportret op 51-jarige leeftijd (1657), zien we een andere toon. De verf is dikker, de trekken scherper, de blik ernstiger. Rembrandt was inmiddels failliet verklaard, en de sporen van tegenslagen en verdriet tekenden zich af in zijn gezicht. Zijn zelfportretten uit deze tijd tonen een man die het leven in al zijn zwaarte en grilligheid onder ogen zag.
Een van zijn allerlaatste werken, Zelfportret op 63-jarige leeftijd (1669), geschilderd kort voor zijn dood, laat een man zien die zich verzoend lijkt te hebben met de vergankelijkheid van het leven. Geen bravoure meer, geen opsmuk, maar een eerlijke, ontroerende blik op ouderdom, verlies en wijsheid. Juist in die rauwe eerlijkheid ligt de kracht van Rembrandt: hij toont ons niet een ideaalbeeld, maar de mens zoals hij werkelijk is.
Wat Rembrandts zelfportretten zo bijzonder maakt, is hun tijdloosheid. Ze herinneren ons eraan dat ouder worden meer is dan rimpels en grijze haren: het is levenservaring, pijn én kracht. In zijn late portretten herkennen we iets van onszelf – de sporen van een doorleefd leven, maar ook de wijsheid en aanvaarding die daarmee komen.
Bron: Rosie Lesso, "The Fascinating Evolution of Rembrandt’s Self-Portraits", TheCollector.com, 12 augustus 2021.
