Arnhem, vaak geprezen om haar glooiende landschappen en charmante buitenplaatsen, is het decor van een intrigerende tentoonstelling die meer vragen stelt dan antwoorden geeft. In het Erfgoedcentrum van Rozet loopt tot en met 27 september de tentoonstelling “Arnhem, romantische stad?” – een prikkelende reis door de 19e eeuw waarin schoonheid, marketing en maatschappelijke ongelijkheid samenkomen.
.png)
Jan Josefsz. van Goyen, Gezicht op Arnhem vanuit het noordwesten (1610-1656). Collectie Museum Arnhem (schenking van Vereniging van Vrienden Museum Arnhem). Fotografie: Peter Cox.
In de negentiende eeuw onderging Arnhem een ware transformatie. Waar de stad ooit bekend stond als een tamelijk gewone provinciestad, werd zij rond het midden van de 19e eeuw steeds meer gepositioneerd als een idyllisch kuuroord. De ligging tussen de heuvels, bossen en de Rijn bleek een ideaal canvas voor een romantisch verhaal. Kunstenaars als leden van de Oosterbeekse School – ook wel de 'Barbizon van het Noorden' genoemd – legden de omgeving vast in dromerige taferelen. Enkele decennia later deden ook toeristische brochures hun intrede, waarin Arnhem werd aangeprezen als ‘de mooiste stad van Nederland’.
Maar hoe oprecht was dat beeld eigenlijk?
De tentoonstelling laat zien hoe het romantische stadsbeeld deels natuurlijk was, maar ook voor een groot deel geënsceneerd. Rijke families lieten Engelse tuinen aanleggen met slingerpaadjes, rotspartijen en kunstmatige vijvers. De stad werd opgesierd met uitzichtpunten, lanen en parkachtige elementen die de natuurlijke charme moesten versterken. Zo ontstond een Arnhem dat perfect paste in het toen populaire romantische landschapsideaal.
Maar deze visuele pracht kende ook een keerzijde: wie niet tot de gegoede burgerij behoorde, viel buiten dit geïdealiseerde plaatje. Werkelijke armoede, vervuiling en de erbarmelijke omstandigheden in de arbeiderswijken bleven zorgvuldig buiten beeld – letterlijk en figuurlijk.
“Arnhem, romantische stad?” brengt deze gelaagdheid prachtig in kaart. Door middel van oude schilderijen, aquarellen, foto’s, toeristische affiches, landkaarten en zelfs archeologische vondsten krijgen bezoekers een veelzijdig beeld van de stad in de 19e eeuw. De tentoonstelling stelt kritische vragen:
Bezoekers wandelen letterlijk door het contrast van de stad: van de schilderachtige oevers van de Rijn tot de ongeziene rafelranden van het dagelijks leven in de stad. Elk object vertelt een verhaal dat uitnodigt tot reflectie.
In een tijd waarin steden zichzelf opnieuw uitvinden via branding, citymarketing en storytelling, voelt deze tentoonstelling opvallend actueel aan. Want net zoals in de 19e eeuw worden ook nu beelden zorgvuldig opgebouwd – via Instagram, toeristische campagnes of architectonische ingrepen – met vaak dezelfde blinde vlekken.
Door terug te blikken op de romantisering van Arnhem, houdt “Arnhem, romantische stad?” ons een spiegel voor. Wat zien we graag? En wat laten we liever buiten beeld?
